عوامل نسیان

-  پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم:« عَشْرُ خِصَالٍ تُورِثُ النِّسْیَانَ اَکْلُ الْجُبُنِّ وَ اَکْلُ سُوْرِ الْفَاْرِ وَ اَکْلُ التُّفَّاحِ الْحَامِضِ وَ الْجُلْجُلَانِ وَ الْحِجَامَهُ عَلَی النُّقْرَهِ وَ الْمَشْیُ بَیْنَ الْمَرْاَتَیْنِ وَ النَّظَرُ اِلَی الْمَصْلُوبِ وَ التَّعَارُّ وَ قِرَاءَهُ لَوْحِ الْمَقَابِرِ: نه چیزند که فراموشی می آورند: خوردن پنیر، پس مانده موش، سیب ترش، گشنیز؛ حجامت نقره؛ راه رفتن بین دو زن، نگریستن به دارآویخته؛ شب بیداری و خواندن سنگ قبرها.(در احادیث دیگر، ادرار در آب راکد هم ذکر شده است.)»

(بحارالانوار/ 59 /295 /باب 89- نادر … ص 289)

-امام باقر علیه السّلام:«اِنَّمَا قُصَّ الْاَظْفَارُ لِاَنَّهَا مَقِیلُ الشَّیْطَانِ وَ مِنْهُ یَکُونُ النِّسْیَانُ: ناخنها را کوتاه کنید که خوابگاه شیطانند و {از این مساله} فراموشی به وجود می آید.»

(الکافی 6 490 باب قص الاظفار … ص490)

- « وَ الْاِکْثَارُ مِنْ لُحُومِ الْوَحْشِ وَ الْبَقَرِ یُورِثُ تَغْیِیرَ الْعَقْلِ وَ تَحَیُّرَ الْفَهْمِ وَ تَبَلُّدَ الذِّهْنِ وَ کَثْرَهَ النِّسْیَانِ …: زیاد خوردن گوشت حیوانات وحشی و گاو، عقل را دگرگون می کند، فهم را حیران می کند، ذهن را کودن می کند و فراموشی را زیاد می کند.‏»

(مستدرک‏ الوسایل/ 16 /458 /112- باب نوادر ما یتعلق بابواب الاطعمه المباحه … ص 455)

تقویت کننده های حافظه و ذهن

* قرآن، روزه داری، کندر و …

- وَ مِنَ الْفِرْدَوْسِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَبِی طَالِبٍ علیه السّلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم خَمْسٌ یَذْهَبْنَ بِالنِّسْیَانِ وَ یَزِدْنَ فِی الْحِفْظِ وَ یَذْهَبْنَ بِالْبَلْغَمِ السِّوَاکُ وَ الصِّیَامُ وَ قِرَاءَهُ الْقُرْآنِ وَ الْعَسَلُ وَ اللُّبَانُ:پنج چیزند که فراموشی را برطرف می کنند و حافظه را می افزایند و بلغم را می برند: مسواک زدن، روزه گرفتن، خواندن قرآن، عسل و کندر.

- مستدرک ‏الوسایل 16 374 43- باب اللبن … ص 373: وَ قَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم عَلَیْکُمْ بِاللُّبَانِ فَاِنَّهَا تَمْسَحُ الْحَرَّ عَنِ الْقَلْبِ کَمَا یَمْسَحُ الْاِصْبَعُ الْعَرَقَ عَنِ الْجَبِینِ وَ تَشُدُّ الظَّهْرَ وَ تَزِیدُ فِی الْعَقْلِ وَ تُزَکِّی الذِّهْنَ وَ تَجْلُو الْبَصَرَ وَ تُذْهِبُ النِّسْیَانَ:بر شما باد کندر که حرارت را از قلب می زداید چنان که انگشتان، عرق را از پیشانی؛ کمر را سفت کرده؛ و ذهن را پاکیزه و دیـده را روشـن می کند و فراموشکاری را می برد.

* دعای پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم)

- مستدرک ‏الوسایل 17 342 14- باب حکم استنباط الاحکام النظریه … :… فَمَا نَسِیتُ شَیْیاً قَطُّ مُنْذُ دَعَا لِی‏: {علیعلیه السّلام فرمودند} از آن گاه که {پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم} دعایم کرد، هرگز چیزی را فراموش نکردم.

* سوره حشر

- مستدرک ‏الوسایل 4 312 33- باب جواز کتابه القرآن … :الْحَشْرُ مَنْ کَتَبَهَا فِی جَامِ زُجَاجٍ وَ غَسَلَهَا بِمَاءِ الْمَطَرِ وَ شَرِبَهَا یُرْزَقُ الْحِفْظَ وَ الْفِطْنَه:هر کس که سوره حشر را در جامی از شیشه بنویسد و آن را با آب باران بشوید و بنوشد، حافظه و زیرکی، روزیش خواهد شد.

* دعا

- دعای سبحان من لا یعتدی… که در کتاب شریف مفاتیح الجنان ذکر شده است و باید بعد از نمازها خوانده شود.

- بحارالانوار 95 20 فصل فیما یختص بالیوم الثالث… ص 19: دُعَاءٌ آخَرُ فِی الْیَوْمِ الثَّالِثِ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ وَ اَبْعِدْنِی فِیهِ عَنِ السَّفَاهَهِ وَ التَّمْوِیهِ وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ بِجُودِکَ یَا اَجْوَدَ الْاَجْوَدِینَ:(دعای روز سه شنبه) خدایا در این روز ذهن{قوی} و بیداری را نصیبم کن و از تهی مغزی و دگرگونی افکار دورم ساز و از هر خیری که در این روز نازل می کنی، نصیبی برایم قرار ده، به بخشندگی ات ای بخشنده ترین بخشندگان.

- المصباح ‏ للکفعمی 199 الفصل الرابع و العشرون فی ذکر آیات الحرس و … :و عن شهاب الدین السهروردی من کان بعید الذهن قلیل الحفظ فلیقل کل یوم بعد صلاه الفجر قبل ان یتکلم یا حی یا قیوم فلا یفوت شییا علمه و لا ییوده فانه یکثر حفظه و یقل نسیانه:شهاب الدّین سهروردی می گوید: کسی که کند ذهن و کم حافظه است، هر روز بعد از نماز صبح، ذکر یا حیّ یا قیِوم را بگوید، دیگر از دانسته هایش چیزی را از کف نمی دهد و از آنها احساس خستگی نمی کند، حافظه اش زیاد و فراموشی اش کم خواهد شد.

* عسل

- مستدرک ‏الوسایل 16 366 37- باب اکل العسل و … ص365:وَ قَالَ علیه السّلام فِی الْعَسَلِ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ مَنْ لَعِقَ لَعْقَهَ عَسَلٍ عَلَی الرِّیقِ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ وَ یَکْسِرُ الصَّفْرَاءَ وَ یَقْطَعُ الْمِرَّهَ السَّوْدَاءَ وَ یُصَفِّی الذِّهْنَ وَ یُجَوِّدُ الْحِفْظَ اِذَا کَانَ مَعَ اللُّبَانِ الذَّکَرِ:در عـسل، شــفـای هـر دردی است و هر کس سرانگشتی از عسل را ناشتا بلیسد، بلغم را قطع می کند، صفرا را می شکند، تلخی سودا را می برد، ذهن را صفا می دهد و حافظه را نیکو می گرداند اگر همراه کندر نر خورده شود.

- مستدرک‏ الوسایل 16 370 37- باب اکل العسل… ص 365:وَ قَالَ صلّی الله علیه و آله و سلّم مَنْ اَرَادَ الْحِفْظَ فَلْیَاْکُلِ الْعَسَلَ:هر کس که خواهان حافظه است، عسل بخورد.

* مسواک

- الکافی 6 495 باب السواک … ص495:عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام قَالَ فِی السِّوَاکِ اثْنَتَا عَشْرَهَ خَصْلَهً هُوَ مِنَ السُّنَّهِ وَ مَطْهَرَهٌ لِلْفَمِ وَ مَجْلَاهٌ لِلْبَصَرِ وَ یُرْضِی الرَّبَّ وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یَزِیدُ فِی الْحِفْظِ وَ یُبَیِّضُ الْاَسْنَانَ وَ یُضَاعِفُ الْحَسَنَاتِ وَ یَذْهَبُ بِالْحَفْرِ وَ یَشُدُّ اللِّثَهَ وَ یُشَهِّی الطَّعَامَ وَ تَفْرَحُ بِهِ الْمَلَایِکَهُ: مسواک زدن یازده ویژگی دارد: از سنّت است، دهان را پاکیزه می کند، چـشـم را جـلا می دهد، پروردگار را راضی می کند، بلغم را می برد، حافظه را تقویت می کند، دندانها را سفید می کند، حسنات را دو چندان می کند، پـیـلـه دنـدانها را از بین می برد، لثه را محکم می کند، اشـتـهـای به غذا را باز می کند و ملایک را خوشحال می کند.

* مویز

- بحارالانوار 59 271 باب 88- نوادر طبهم ع و جوامعها … ص 260:… وَ مَنْ اَدْمَنَ اَکْلَ الزَّبِیبِ عَلَی الرِّیقِ رُزِقَ الْفَهْمَ وَ الْحِفْظَ وَ الذِّهْنَ وَ نَقَصَ مِنَ الْبَلْغَمِ:کسی که بر خوردن مویز ناشتا مداومت نماید، فهم و حافظه و ذهن، روزیش می شود و از بلغم کم خواهد شد.

* کرفس

- بحارالانوار 59 284 باب 88- نوادر طبهم ع و جوامعها … ص 260:وَ عَنِ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله و سلّم عَلَیْکُمْ بِالْکَرَفْسِ فَاِنَّهُ طَعَامُ اِلْیَاسَ وَ الْیَسَعِ وَ یُوشَعَ وَ رُوِیَ اَنَّهُ یُورِثُ الْحِفْظَ وَ یُذَکِّی الْقَلْبَ وَ یَنْفِی الْجُنُونَ وَ الْجُذَامَ وَ الْبَرَصَ:بر شما باد به کرفس که غذای الیاس و یسع و یوشع بود(و روایت شده است) که باعث توانایی حفظ، روشنی قلب و از بین رفتن جنون و جذام و پیسی است.

* انار

- الکافی 6 354 باب الرمان… ص 352: عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ اَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ اَبِی سَعِیدٍ الرَّقَّامِ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَهَ قَالَ سَمِعْتُ اَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام یَقُولُ کُلُوا الرُّمَّانَ بِشَحْمِهِ فَاِنَّهُ یَدْبُغُ الْمَعِدَهَ وَ یَزِیدُ فِی الذِّهْنِ:انار را با پیه آن بخورید که مـعـده را دبّاغی می کند و توانایی ذهن را می افزاید.

* سرکه

- الکافی 6 329 باب الخل … ص329:عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ اَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْهَمَذَانِیِّ اَنَّ رَجُلًا کَانَ عِنْدَ الرِّضَا علیه السّلام بِخُرَاسَانَ فَقُدِّمَتْ اِلَیْهِ مَایِدَهٌ عَلَیْهَا خَلٌّ وَ مِلْحٌ فَافْتَتَحَ علیه السّلام بِالْخَلِّ فَقَالَ الرَّجُلُ جُعِلْتُ فِدَاکَ اَمَرْتَنَا اَنْ نَفْتَتِحَ بِالْمِلْحِ فَقَالَ هَذَا مِثْلُ هَذَا یَعْنِی الْخَلَّ وَ اِنَّ الْخَلَّ یَشُدُّ الذِّهْنَ وَ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ:سفره ای نزد امام رضاعلیه السّلام پهن کردند که در آن سرکه و نمک بود و ایشان با سرکه آغاز کردند؛ پرسیدند: فدایت شوم، به ما امر کردید که با نمک آغاز کنیم فرمودند: این دو مثل همند؛ به درستی که سرکه، ذهن را قوی می کند و عقل را زیاد می نماید.

- بحارالانوار 59 282 باب 88- نوادر طبهم ع و… ص260:وَ عَنِ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله و سلّم نِعْمَ الْاِدَامُ الْخَلُّ وَ مَا افْتَقَرَ بَیْتٌ فِیهِ خَلٌّ وَ رُوِیَ اَنَّهُ یَشُدُّ الذِّهْنَ وَ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ وَ یَکْسِرُ الْمِرَّهَ وَ یُحْیِی الْقَلْبَ وَ یَقْتُلُ دَوَابَّ الْبَطْنِ وَ یَشُدُّ الْفَمَ وَ یَقْطَعُ شَهْوَهَ الزِّنَا الِاصْطِبَاغُ بِهِ … :بهترین خورش ها سرکه است و بیتی که در آن سرکه باشد، فقیر نمی شود و روایت شده که ذهــن را تــوانــا و عــقــل را افزون می کند؛ تلخی را می شکند؛ قلب را زنده می کند؛ جانوران شکم را می کشد؛ دهان را محکم می کند و اگر به عنوان خوراک برگزیده شود؛ شـهـوت زنــا را قـطع می کند.

* به

- مستدرک ‏الوسایل 16 402 69- باب السفرجل … ص399: وَ عَنْهُ صلّی الله علیه و آله و سلّم قَالَ کُلُوا السَّفَرْجَلَ فَاِنَّهُ یَزِیدُ فِی الذِّهْنِ وَ یَذْهَبُ بِطِخَاءِ الصَّدْرِ وَ یُحَسِّنُ الْوَلَدَ:به بخورید که ذهن را می افزاید؛ سنگینی سینه را از بین می برد و فرزند را زیبا می کند.

- بحارالانوار 39 125 باب 78- تحف الله تعالی و… :فَقَالَ لِی یَا عَلِیُّ مَنْ اَکَلَ السَّفَرْجَلَ ثَلَاثَهَ اَیَّامٍ عَلَی الرِّیقِ صَفَا ذِهْنُهُ وَ امْتَلَاَ جَوْفُهُ حِلْماً وَ عِلْماً وَ وُقِیَ مِنْ کَیْدِ اِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ:پس {پیامبر خداصلّی الله علیه و آله و سلّم} به من فرمودند: یا علی؛ هر کس که سه روز ناشتا به بخورد، ذهنش صفا پیدا می کند و درونش از حلم و علم پر می شود و از مکر ابلیس و سپاهیانش در امان می ماند.

* خرفه

- وسایل ‏الشیعه 25 194 114- باب الفرفخـ….. ص : 194 وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی اَوْ غَیْرِهِ عَنْ قُتَیْبَهَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم عَلَیْکُمْ بِالْفَرْفَخـِ وَ هِیَ الْکَیِّسَهُ فَاِذَا کَانَ شَیْ‏ءٌ یَزِیدُ فِی الْعَقْلِ فَهِیَ: بر شما باد خـرفـه که که زیرکی می دهد و اگر یک چیز باشد که عقل را افزون کند، همین است.

* حجامت

- بحارالانوار 59 126 باب 54- الحجامه و… : وَ عَنْهُ علیه السّلام قَالَ الْحِجَامَهُ تَزِیدُ الْعَقْلَ وَ تَزِیدُ الْحَافِظَ حِفْظاً: حجامت، عقل را افزون کرده؛ بر قـدرت حـافـظـه می افزاید.

* شانه زدن

- وسایل ‏الشیعه 2 121 71- باب استحباب التمشط … :وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ اِسْمَاعِیلَ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْعَلَوِیِّ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْاَنْصَارِیِّ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَهَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ قَالَ الْمَشْطُ فَاِنَّ الْمَشْطَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ وَ یُحَسِّنُ الشَّعْرَ وَ یُنْجِزُ الْحَاجَهَ وَ یَزِیدُ فِی مَاءِ الصُّلْبِ وَ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم یُسَرِّحُ تَحْتَ لِحْیَتِهِ اَرْبَعِینَ مَرَّهً وَ مِنْ فَوْقِهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ یَقُولُ اِنَّهُ یَزِیدُ فِی الذِّهْنِ وَ یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ:از امام صادق علیه السّلام درباره تفسیر آیه شریفه: «خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» پرسیده شد؛ فرمودند:{منظور} شانه زدن است که روزی را جلب می کند؛ مو را نیکو می کند؛ حاجت را برآورده می کند؛ آب کمر را می افزاید و بـلـغـم را قـطـع مـی کـند. پیامبر خداصلّی الله علیه و آله و سلّم، پایین محاسنش را چهل بار و بالای آن را هفت بار شانه می زد و می فرمود که این کار، ذهن را توان می دهد و بلغم را قطع می کند.

* قیلوله(خواب قبل از ظهر)

- من‏ لایحضره الفقیه 1 503 باب کراهیه النوم بعد الغداه … :وَ اَتَی اَعْرَابِیٌّ اِلَی النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ اِنِّی کُنْتُ ذَکُوراً وَ اِنِّی صِرْتُ نَسِیّاً فَقَالَ اَ کُنْتَ تَقِیلُ … وَ تَرَکْتَ ذَاکَ قَالَ نَعَمْ قَالَ عُدْ فَعَادَ فَرَجَعَ اِلَیْهِ ذِهْنُهُ:یک اعرابی نزد پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم آمد و گفت که حافظه قوی داشتم و حالا فراموشکار شده ام؛ فرمودند: قبلا قیلوله می کردی.. و حالا ترک کرده ای؟ گفت: آری، فرمودند: دوباره انجام بده، انجام داد و حافظه اش برگشت.

"طب شیعه"