مقدمه:
اصول عملیه اصطلاحى‌ است در اصول‌ فقه‌، به‌ معنى‌ اصول‌ يا ضوابطى‌ كه‌ در موارد وجود شك‌ در تعيين‌ حكم‌ شرعى‌، تكليف‌ مكلف‌ را روشن‌ مى‌سازد و ملجأ نهايى‌ مكلفى‌ است‌ كه‌ بر دليل‌ و اماره‌اي‌ دست‌ نيافته‌ است‌. استصحاب از اصول عملی است.
در این که استصحاب، «اصل» است یا «اماره» میان اصولیان اختلاف نظر وجود دارد. ولی از کلمات اکثر اصولیان پیش از شیخ انصاری که استصحاب را حکم عقلی می‏دانستند، اماریت آن استفاده می‌شود. اما، شیخ انصاری و اصولیان پس از وی، قول نخست را ترجیح داده‌اند؛ زیرا از نظر آنان، عمده‏ترین دلیل اعتبار استصحاب، روایات است و از آن‏ها چنین استفاده می‏شود که استصحاب حکم ظاهری است که در ظرف شک نسبت به حکم واقعی جعل شده است.
بنابراین هر گاه مکلف نسبت به حکم شرعی، یا موضوع حکم شرعی، یقین داشته باشد، سپس نسبت به بقای امر یقینی پیشین، شک کند استصحاب جاری می‏شود، مانند آن که فردی پیش از این به طهارت داشتن خود یا کر بودن آبی یقین داشته و اکنون برای وی در بقای طهارت یا کریت آب شک عارض شده است، طهارت داشتن یا کر بودن آب را استصحاب می‏کند و در نتیجه آثار طهارت مانند جواز مس آیات قرآن و دخول در نماز، و آثار کریت آب مانند عدم انفعال آن به ملاقات نجس بر آن مترتب می‏گردد.
مجتهد در عصر غیبت برای اثبات احکام از ادله اجتهادی استفاده می‌کند و بر مبنای ادلۀ اجتهای با توجه به شرایط زمان و مکان فتوی می‌دهد و بخشی از وظایف مکلفین را روشن می‌سازد، اما در برخی از موضوعات مجتهد به ادلۀ اجتهادی دسترسی ندارد، در چنین موارد به اصول عملیه که استصحاب یکی از آنها است، تمسک می‌کند و به عنوان ابزار از آن استفاده نموده و وظیفه مکلف را روشن می‌نماید. بنابراین اصول عملیه اصطلاحى‌ است در اصول‌ فقه‌، به‌ معنى‌ اصول‌ يا ضوابطى‌ كه در موارد وجود شك‌ در تعيين‌ حكم‌ شرعى‌، تكليف‌ مكلف‌ را روشن‌ مى‌سازد و در مکتب تشیع از اهمیت به سزای برخوردار است.
اصول عملیه که استصحاب یکی از آن‌هاست؛ دارای ابعاد و زوایای مختلف و گوناگونی و اهمیت زیادی می‌باشد. اگر مجتهد دستش از ادلهی‌اجتهادیه كوتاه شد و نتوانست حكم شرعی را از این طریق استنباط كند، باید به اصول عملیه كه وظیفه مكلف را مشخص و معین می‌كند.
استصحاب عبارت است از ابقا ماکان است که دارای عناصر از جمله: 1 - یقین سابق. 2 - شک لاحق. 3 - وحدت متیقن و مشکوک. 4 - تعدد زمان متیقن و مشکوک. 5 - تقدم متیقین بر زمان مشکوک. که اگر یکی از عناصر استصحاب کامل نباشد، استصحاب جاری نمی‌گردد. استصحاب دارای اقسامی است از جمله استصحاب وجودی؛ و استصحاب عدمی است.
واژه‌های کلیدی: اصول عملیه، استصحاب، یقین سابق شک لاحق و...